วาล์วควบคุมทิศทาง (Directional Control Valve)

วาล์วลม (Air Valve), วาล์วควบคุมทิศทางลม (Pneumatic Directional Control Valve) มีชื่อเรียกหลายชื่อบ้างก็เรียกว่าโซลินอยด์วาล์ว (Pneumatic Solenoid Valve) แต่บางคนก็จะเรียกโซลินอยด์วาล์ว โดยให้หมายถึงวาล์วควบคุมทิศทางแบบ 2/2 เท่านั้นก็มี

วาล์วควบคุมทิศทาง แบบ 2/2 หมายถึงตัววาล์วมี 2 รู (Port) / 2 ตำแหน่ง
วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 3/2 คือตัววาล์วมีรูลม 3 รู / 2 ตำแหน่ง
วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 3/3 คือตัววาล์วมีรูลม 3 รู / 3 ตำแหน่ง
วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 4/2 คือตัววาล์วมีรูลม 4 รู / 2 ตำแหน่ง
วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 4/3 คือตัววาล์วมีรูลม 4 รู / 3 ตำแหน่ง
วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 5/2 คือตัววาล์วมีรูลม 5 รู / 2 ตำแหน่ง
วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 5/3 คือตัววาล์วมีรูลม 5 รู / 3 ตำแหน่ง

การเขียนสัญลักษณ์ตั้งแต่เริ่มต้น ที่ใช้เพื่อให้รู้และเข้าใจการทำงานของวาล์วควบคุมทิศทางอย่างง่ายๆ จึงเริ่มสัญญาลักษณ์ของวาล์ว แบบแมคคานิคอลวาล์วชนิด 3/2 เป็นขั้นตอนง่ายๆ ดังนี้

เขียนสัญญาลักษณ์โดยตัววาล์วมี 2 ตำแหน่งและมี 3 รู
รูป การเขียนสัญลักษณ์ของวาล์วควบคุมทิศทาง
การอ่านสัญลักษณ์ของวาล์วควบคุมทิศทาง จากข้อ 1 ให้จิตนาการว่า สี่เหลี่ยม 2 ช่อง ตามรูปข้างล่าง คือลิ้น (spool) ของวาล์วที่เลื่อนได้ไปกลับโดยที่ตัวเรือนของวาล์วมีรูป้อนลม 3 รู

การเคลื่อนที่ของงวาล์ว ตำแหน่งปกติลิ้นวาล์ว (spool) จะอยู่ที่ช่องขวา ตำแหน่ง operate คือกด Pushbutton เลื่อนลิ้นวาล์วจะถูกกดให้ช่องซ้ายตรงรูลม P,R,A

ดังได้อธิบายและแสดงไว้ในรูปของข้อสาม เรื่องสัญลักษณ์การเลื่อนลิ้นวาล์วว่า ตำแหน่งสำหรับภาวะปกติของวาล์วได้จากช่องขวามือ โดยยังไม่แสดงสัญลักษณ์ของตัวที่ทำให้เกิดการเลื่อนของลิ้นวาล์วควบคุมทิศทาง

ปกติปิด (NC) กับปกติเปิด (NO)

ตำแหน่งภาวะปกติเปิดหรือภาวะปกติปิดของวาล์วได้จากขาวมือ

ตัวเลื่อนลิ้นของวาล์วควบคุมทิศทาง (Pneumatic Valve) ซึ่งแบ่งออกตามชนิดของตัวเลื่อนลิ้นวาล์ว (Spool) ได้เป็น 5 ชนิด ตังตารางต่อไปนี้

ลำดับ	สัญลักษณ์	ความหมาย
1.		วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 2/2 ปกติปิด (2/2 Valve Normally Closed) วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 2/2 ปกติเปิด (2/2 Valve Normally Open)
2.		วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 3/2 ปกติปิด (3/2 Valve Normally Closed) วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 3/2 ปกติเปิด (3/2 Valve Normally Open)
3.		วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 3/3 ตำแหน่งกลางปิด (3/3 Valve Mid-Position Closed)
4.		วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 4/2 (4/2 Valve)
5.		วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 4/3 ตำแหน่งกลางปิด (4/3 Valve Mid-Position Closed)
6.		วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 4/3 ตำแหน่งกลางเร่งระบายลม (4/3 Valve Mid-Position Exhausted)
7.		วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 5/3 (5/3 Valve)
8.		วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 5/3 ตำแหน่งกลางปิด (5/3 Valve Mid-Position Closed)
9.		วาล์วควบคุมทิศทางแบบ 5/3 ตำแหน่งกลางเร่งระบายลม (5/3 Valve Mid-Position Exhausted)

ตารางแสดงสัญลักษณ์ บอกความหมายของการเลื่อนลิ้นวาล์ว (Spool) ควบคุมทิศทาง (Pneumatic Directional Control Valve)

สัญลักษณ์	ความหมาย
1.การเลื่อนลิ้นโดยใช้มือหรือเท้า (Manual Actuator)	ใช้ก้ามเนื้อในการเลื่อน (ปุ่มกด) แบบทั่วไป ใช้มือกด (ปุ่มกด) ใช้คันโยกหรือมือบิด ใช้เท้าเหยียบ ใช้คันโยกหรือมือบิดแบบล็อกตำแหน่ง
2.การเลื่อนลิ้นโดยใช้ระบบไก (Mechanical Actuator)	ใช้กลไกภายนอกเป็นตัวกด ทำงานสองทา ใช้สปริงดันวาล์วให้กลับตำแหน่งปกติ ใช้ล้อลูกกลิ้งเป็นตัวกด ทำงานได้สองทาง ใช้ล้อลูกกลิ้งเป็นตัวกด ทำงานได้ทางเดียว
3.การเลื่อนลิ้นโดยใช้ลม (Pneumatic Actuator)	ใช้ลมในการเลื่อนวาล์วโดยตรง ระบายลมให้วาล์วเลื่อนโดยตรง เลื่อนลิ้นด้วยความดันที่แตกต่าง ใช้ลมไปเลื่อนวาล์วทางอ้อม ระบายจากวาล์วทางอ้อม
4.การเลื่อนลิ้นโดยใช้ไฟฟ้า (Electrical Actuator)	ใช้ขดลวดแม่เหล็กไฟฟ้า 1 ขด
5.การเลื่อนลิ้นแบบผสม (combined Actuation)	ใช้ปุ่มกดละใช้ลมช่วย ใช้ปุ่มกดหรือใช้ลมช่วย ใช้กลไกลูกกลิ้งและลมช่วย ใช้ขดลวดแม่เหล็กไฟฟ้าและลมช่วย ใช้สปริงดันวาล์วให้อยู่ในตำแหน่งกลาง